Dubbelbestemming blokkeert vergunningvrij bouwen

In het Besluit omgevingsrecht (Bor) is geregeld in welke gevallen een bouwwerk zonder omgevingsvergunning mag worden opgericht. Kort gezegd komt het erop neer dat bouwen zonder omgevingsvergunning is toegestaan op het perceelsgedeelte dat als (achter)erf wordt aangemerkt. Onder erf wordt verstaan: een al dan niet bebouwd perceel, of een gedeelte daarvan, dat direct is gelegen bij een hoofdgebouw en dat in feitelijk opzicht is ingericht ten dienste van het gebruik van dat gebouw, voor zover een bestemmingsplan deze die inrichting niet verbiedt. De bepalingen uit het bestemmingsplan bepalen dus mede of sprake is van een erf.
Als een gedeelte van een perceel vanwege de planregeling in het bestemmingsplan niet kwalificeert als erf, mag daar niet vergunningvrij worden gebouwd.

De uitspraak van de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State van 29 november 2017 geeft een concreet voorbeeld van een planregeling met een zodanige inhoud dat niet van een erf in de zin van het Bor kan worden gesproken.

In het betreffende geval in Ermelo was sprake van handhavend optreden tegen een boomhut c.q. speelhut op palen die was opgericht in de achtertuin behorende bij een woning. De gronden waarop de boomhut was gerealiseerd, waren bestemd voor ‘Wonen’. De eigenaren van de boomhut stelden zich in de procedure in eerste aanleg op het standpunt dat deze was gelegen op het erf behorende bij de woning. De rechtbank honoreerde dit standpunt en oordeelde dat de boomhut vergunningvrij was, zodat er van een overtreding geen sprake was en er geen juridische grondslag bestond voor handhaving.

Het college van burgemeester en wethouders van Ermelo stelde hoger beroep in. In de hogerberoepsprocedure staat het argument centraal dat er geen sprake was van erf in de zin van het Bor, omdat de gronden waarop de boomhut was gerealiseerd behalve voor ‘Wonen’ tevens een dubbelbestemming "Waarde - Waardevolle boom" hadden. Het college wijst erop dat binnen het gebied met deze dubbelbestemming een absoluut bouwverbod en een aanlegvergunningstelsel geldt en dat de planwetgever daarmee dit gedeelte van het perceel heeft willen onthouden van het erf.

Het door het college aangevoerde argument treft doel bij de Afdeling. De dubbelbestemming leidt tot beperkingen van hetgeen binnen de basisbestemming "Wonen" is toegestaan. Daarmee is sprake van een belemmering om een gedeelte van het perceel feitelijk in te richten als erf ten behoeve van het hoofdgebouw. De belemmering is van dien aard dat geen sprake is van een erf.

De conclusie is dat voor de vraag of sprake is van vergunningvrij bouwen steeds goed moet worden nagegaan of sprake is van een erf. Daarvoor dient behalve naar de basisbestemming tevens naar de eventuele dubbelbestemmingen te worden gekeken. De uitspraak biedt de gemeentelijke overheid een belangrijke handreiking voor het voeren van ruimtelijk beleid. Wanneer er van gemeentewege een beleidsmatige wens bestaat om het vergunningvrije regime in te perken, kan dat door een passende dubbelbestemming met bouwverbod op te nemen . Op die manier ontstaat er van gemeentewege meer grip op de bebouwingsmogelijkheden ter plaatse en kan het -soms als ruimhartig ervaren- wettelijk regime nader worden ingeperkt.